Rijpen
24 augustus 2023
Het is hoogzomer. Ik hou van dit seizoen. Na een best lange periode van koelte en regen in juli is de zomer in augustus gelukkig teruggekeerd. Als ik door de boomgaard loop zie ik de appels en peren blozend in de bomen hangen, langzaam verkleurend naar rood en geel. De tijd van groeien is gestopt, het is nu tijd om te rijpen.
Onder invloed van zonlicht, water, temperatuur en voedingstoffen uit de bodem die via de takken en bladeren de appels bereiken zijn de bevruchte bloesems in het voorjaar uitgegroeid tot appels. Middenin de zomer start het proces van rijping. Fascinerend om elk jaar weer de cyclus van knop naar bloesem, vruchtzetting, groei en rijping van dichtbij mee te maken. Over niet al te lange tijd kunnen we de eerste appels gaan plukken. Hoe we weten wanneer? Als het steeltje van de appel makkelijk van de tak loslaat als je eraan draait. Of kijk naar de pit. Appels zijn plukrijp wanneer de pitten rijp zijn, maar pas eetrijp als ook het vruchtvlees op smaak is gekomen. Het spreekwoord ‘een appeltje voor de dorst’ geeft aan dat je dit fruit prima wat langer kan bewaren.
Narijpen
Het kenmerk van appels is dat ze een stofje afgeven wanneer ze rijpen, het zgn. etheen of ethyleen. Appels in een fruitschaal kunnen met dit stofje ook andere vruchten sneller doen rijpen. Etheen is een plantenhormoon dat van nature voorkomt. Sommige rijpende vruchten, de zgn. climacterische vruchten waaronder de appel, peer, banaan, avocado en tomaat verspreiden dit stofje als ze rijpen. Dat begint al als ze aan de boom hangen, maar gaat nog door als ze geplukt zijn.
Aanstekelijk
Het evolutionaire voordeel is dat rijpende vruchten door uitscheiding van etheen andere vruchten in de buurt ook sneller laten rijpen. Tada! Het resultaat is dat ze in grote hoeveelheden gelijktijdig rijp zijn. Het sappige vruchtvlees van al deze fruitsoorten lokt de dieren die voor de verspreiding zorgen van de pit, het zaad waar weer nieuwe boompjes uit kunnen groeien. Grotere kans dus op het voortbestaan van de soort.
Onruststokers
Het is natuurlijk niet vanzelfsprekend dat we elk jaar rijpe appels hebben. In het hele ecosysteem zijn er altijd kapers op de kust die willen meeprofiteren van de voedingstoffen in de boom. Denk aan schimmels die zorgen voor de krulziekte, meeldauw of bladschurft. Bladluizen en spintmotten zuigen het sap uit de bladeren waardoor de boom verzwakt. Dit jaar is er een tegenvallende appeloogst door de appelbloesemkever, die bij sommige biologische kwekers de helft van de oogst heeft verwoest. Rare weersomstandigheden zoals vorst tijdens de bloesem of een heel nat voorjaar kunnen ook schade aanbrengen aan de boomgaard. In een gezond ecosysteem worden deze natuurlijke vijanden geneutraliseerd door andere beestjes, veelal de sleutelsoorten. Biodiversiteit is hierbij cruciaal. Hoe meer variatie hoe meer balans in de natuur. Natuurlijk is er wel eens een jaar minder vruchtopbrengst maar de boom produceert dan het jaar daarna extra veel.
Spiegel van de natuur
De oogsttijd biedt een mooie spiegel aan organisaties om te evalueren hoe in jullie team de rijping dit jaar verloopt. Hoe gaat het met de ideeën die in het voorjaar zijn ontkiemd, en de nieuwe projecten die zijn opgestart?
Onder welke omstandigheden hebben de medewerkers gewerkt? Naar analogie van de boomgaard kun je eens kijken hoe het proces van rijping is verlopen.
Hebben nieuwe ideeën een eerlijke kans gehad? Hebben ze in alle rust kunnen groeien voorzien van genoeg zonlicht, zuurstof, water en voedingstoffen? En wat zijn in jullie organisatie de voedingstoffen die nodig zijn om projecten van de grond te trekken? Als je die in kaart hebt kun je ze gebruiken om toe te werken naar een vruchtbare oogst.
Welke kapers waren er op de kust die zorgden voor onrust? Welke tegenslagen en plagen hebben jullie moeten overwinnen en hoe hebben jullie je ertegen verweerd?
Hoe is het gesteld met de diversiteit en variatie in de ideeën en projecten die worden uitgewerkt en ook in de teams die hieraan werken?
En als laatste hoe zetten jullie het ‘natuurlijke etheen’ in om teams die op verschillende snelheden aan projecten werken met positief enthousiasme te besmetten? Na de zomervakantie is een perfect moment om via zgn ‘best practice sharing’ de projecten aan elkaar te presenteren en te leren van elkaar. Dat bevordert de rijping van ideeën en de uiteindelijke oogst.
Bij PLUK trainingslocatie vind je een unieke plek om eens een boompje op te zetten over het thema ‘Rijpen’. In de boomgaard hangen de fruitbomen vol met rijpende appels en peren, walnoten en kastanjes. Omringd door dit mini-ecosysteem kunnen jullie nieuwe inspiratie opdoen, het is mijn dagelijkse inspiratie uit de natuur.
Kom je ook een keer een kijkje nemen? Informeer gerust naar de mogelijkheden voor een teamsessie!