Mos in het bos
4 februari 2024
Als ik in deze tijd van het jaar een boswandeling maak, vallen vooral de kale bomen op. Op ooghoogte overheerst de kleur bruin van de boomtakken en grillige stammen. Op de grond liggen bruine bladeren die weer een rijke humuslaag vormen. Toch, als ik beter kijk zie ik ook heel wat groen: mos in allerlei vormen en kleuren.
Niet alleen mooi om te zien, maar heel nuttig voor de omgeving. Mossen behoren tot één van de langst levende organismen op aarde en kunnen een leeftijd bereiken van honderden tot duizenden jaren. Er zijn heel veel verschillende soorten mossen en korstmossen. Je ziet ze vaak samen in het bos en worden vaak in één adem genoemd, maar er is een groot verschil.
Mos behoort tot de sporenplanten met stengeltjes en blaadjes terwijl korstmossen geen echte planten zijn. De korstmossen die je op bomen of stenen ziet zijn helemaal geen planten, maar schimmels die in symbiose samenleven met algen. Schimmel en alg hebben elkaar nodig om voort te bestaan, en vormen samen een sterk team. De algen maken suiker aan, die de schimmel gebruikt voor energie, in ruil daarvoor geeft de schimmel de algen water en voedingstoffen. Ze voeden zich met aanwaaiend vocht en ze wisselen voedingstoffen en mineralen uit.
Overleven op een boom
Ik dacht wel eens dat zo’n groen laagje op de schors van een boom schadelijk was, maar korstmossen en bomen kunnen prima samenleven, sterker nog ze hebben elk hun eigen functie in het ecosysteem en versterken elkaar. De vasthechting aan de boomschors gaat via rhizinen die zich hechten aan de buitenste laag van de schors. Hoewel dit wortelvormige uitsteeksels zijn het geen wortels zoals planten die hebben. De rhizinen hebben geen transportweefsel om voedingstoffen van de boom te kapen. De korstmos leeft niet ván een boom maar óp de boom. Het haalt zijn voedingsstoffen vooral uit zonlicht via fotosynthese en nutriënten uit de lucht. Dus als je van die groen bedekte stammen ziet, dan is het een goed teken. Korstmossen zijn namelijk de indicatoren van schone lucht, ze hebben een hekel aan luchtverontreiniging.
What’s in it voor de boom?
Korstmossen zijn dus helemaal niet schadelijk voor de boom, je kunt ze gerust laten zitten. De korstmossen op de boomstam helpen bijvoorbeeld de boom om regenwater langer vast te houden. Korstmossen bieden daarnaast een schuilplek voor veel kleine diersoorten die zich tussen de laagjes verstoppen. De aanwezigheid van deze beestjes trekt weer andere soorten aan zoals mieren en spinnen die op hun beurt weer vogels aantrekken. Als er resten van korstmossen op de grond vallen zorgen ze weer voor een rijker bodemleven en als voedsel voor andere organismen.
Signaalstoffen
Korstmossen zijn ook in staat om onze luchtkwaliteit te meten. Omdat ze leven van voedingstoffen uit de lucht zijn ze zeer gevoelig voor luchtvervuiling, zonder gebruik te maken van dure meetapparatuur. Wetenschappers gebruiken korstmossen als hulpmiddel om de luchtkwaliteit te beoordelen. Door luchtvervuiling zijn er al veel soorten verdwenen, maar andere soorten deden het bijvoorbeeld juist goed op ‘zure regen’. Tegenwoordig kunnen we aan het type korstmos ook zien hoe hoog de stikstofdepositie in een gebied is.
Samenwerking in de natuur
Organisaties kunnen veel inspiratie halen uit de natuur bijvoorbeeld op het gebied van samenwerking. Kijkend naar korstmossen kunnen we daar ook weer lessen uit leren. Zeker in dynamische tijden waar steeds verwacht wordt te vernieuwen en ontwikkelen komen bedrijven regelmatig voor de vraag te staan of het interessant is om met collega-bedrijven of zelfs regelrechte concurrenten samen te werken. In de natuur zijn talloze voorbeelden van symbiose waar soorten elkaar nodig hebben om te leven vanuit een positieve samenwerkingsrelatie. Een symbiotisch systeem werkt op basis van wederkerigheid, waarbij beide partijen voordelen halen uit die samenwerking.
Ik kom nog veel organisaties tegen die geneigd zijn om te denken in schaarste en concurrentie. Dan draait het meer om de relatie prooi en predator, oftewel ‘eten en gegeten’ worden. Hoeveel marktaandeel kan ik winnen, en ten koste van wie? Een welbekende vraag die in veel jaarplannen beantwoord moet worden.
Kun je die gedachte ook ombuigen? Op welke manier kun je met elkaar samenwerken dat beide organisaties er voordeel bij hebben. Welke slimmigheden kun je afkijken van de natuur? Kijk eens eerlijk naar je sterke en zwakke punten en die van je concurrent. En richt je blik eens op het grotere plaatje. Door uit te zoomen. Wat is jullie gezamenlijke doel? En zijn er bepaalde signalen die als indicator aan kunnen geven als de samenwerking uit balans dreigt te raken?
Misschien leidt een symbiotische samenwerking juist tot een goede verdeling van taken, waardoor een optimale situatie ontstaat.
Spiegel van de natuur
Vind je het interessant om met deze spiegel van de natuur te kijken naar de mogelijkheden voor samenwerking met andere partijen? Breng in kaart welke partner, prooi, predator en parasitaire relaties jouw organisatie heeft. En doe de exercitie hoe je van je vijand een vriend kan maken op een manier die symbiotisch werkt.
Bij PLUK trainingslocatie is het denken van het ecosysteem in de nabije natuur vanzelfsprekend. De aanwezige korstmossen in de boomgaard houden je symbolisch een spiegel voor. Lekker naar buiten tijdens je meeting waarin je tot nieuwe inzichten komt. Ook dit jaar zien we jullie graag weer, waarin elk seizoen een nieuwe spiegel voorhoudt. Het is mijn dagelijkse inspiratie voor groei en bloei.
#vergaderen #teamlocatie #trainen #brainstormen #inspiratiesessie